Gedenkschrift Bierbrouwerij Het Anker-Mill
De oude Egyptenaren waren niet van de domste! Hun Pyramides bijvoorbeeld zijn bouwwerken, die wij met onze moderne technische hulpmiddelen maar moeilijk zouden kunnen evenaren, zij waren meesters in het aanleggen van bevloeiingswerken, zij verstonden de kunst om hun gedachten in schrift uit te drukken en de artrologie had voor hen maar bitter weinig geheimen.
Zo kenden zij ook, reeds duizenden jaren voor het begin van onze jaartelling het bier en dat bewijst voldoende, dat wij hier dus niet met een doodgewone drank te doen hebben.
En inderdaad, zou er wel één drank zijn, die zich al die eeuwen door heeft weten te handhaven niet alleen, maar waarvan bovendien het gebruik zich zozeer over de hele wereld heeft verbreid?
Toen de volkeren van ons oud Europa van thee en koffie nog nooit gehoord hadden, was het bier hier reeds vele eeuwen in zwang en was het de volksdrank bij uitnemendheid, die men dronk bij feestelijke gelegenheden, maar evenzeer aan de dagelijkse dis bij het breken van het brood.
Geen wonder, dat de brouwerijen talrijk waren in die dagen. Welhaast geen dorp of het had zijn brouwerij en in de steden kon men ze bij tientallen vinden. Het brouwersambt stond daarbij hoog in aanzien. Op de dorpen was de brouwer immer een persoonlijkheid en in de steden nam hij veelal zijn plaats in onder de notabelen. Waarmee we nog maar weer eens willen zeggen, dat men over het bier zo min niet moet denken!
Is er ook heden ten dage eigenlijk wel een drank te noemen, die zich bij voortduring in een zo grote populariteit verheugen mag? Kom waar u wilt, op, het platte land of in de steden, in de grote luxe restaurants of in de eenvoudigste dorpsherbergen, gij zult nergens vergeefs om uw glas bier vragen. Het leent zich als stimulans bij een genoeglijk gesprek, maar is evenzeer gewild op bruiloften en feesten als op het wekelijkse kaart- of biljartavondje, het verkwikt de werkman zo goed als de commissaris der Koninging. Het doet deugd in de hitte van de zomer, maar wordt evenmin versmaad in de barre winter. Waarlijk, het bier is een wondere drank.
Intussen is er op het gebied van het bierbrouwen wel een en ander gewijzigd de laatste eeuw. Er werden aan de bereidingswijze steeds zwaarder eisen gesteld en de voortschrijdende techniek en wetenschap maakten het mogelijk aan die eisen te voldoen. Maar die techniek veroorzaakte tevens, dat het brouwersbedrijf een zeer gecompliceerd bedrijf werd. Steeds nieuwere en steeds kostbaarder machines kwamen in gebruik, chemie en bacteriologie begonnen een hartig woordje mee te spreken in het brouwproces en tal van brouwerijen beschikken thans dan ook over laboratoria, die menige wetenschappelijke instelling jaloers zouden maken.
Voeg dan nog daarbij de gewijzigde methoden van verzorging, verpakking en verzending, dan laat het zich verstaan dat verscheidene miniatuurbrouwerijtjes de strijd om het bestaan hebben moeten opgeven, omdat zij, ook financieel, niet meer mee konden.
Het is daarom, dat een veertig jarig bestaan in de brouwerswereld zeker alleszins de moeite waard is om er even de aandacht voor te vragen. Het betekent immers dat men veertig jaar lang in staat is geweest om de kwaliteit van zijn product in overeenstemming te houden met de steeds hoger wordende eisen en daarbij, dat men een product wist te leveren dat zich minstens kon meten met dat van de grote brouwerijconcerns, zoals onze tijd die kent en die welhaast geworden zijn tot wereldondernemingen.
Aanblik van de brouwerij
Een dergelijk merkwaardig jubileum nu herdenkt thans de Bierbrouwerij "Het Anker" te Mill, die immers op 15 april 1908 werd opgericht. Ongetwijfeld heeft ook dit bedrijf zijn deel gehad van de stormen des tijds, doch de stuurmanskunst van een voor haar taak berekende leiding wist toch steeds weer koers te houden. Daarbij is het lang niet altijd voor de wind gegaan, maar de vaart bleef er in en wanneer "Het Anker"
thans na een reis van veertig jaar even de haven is binnengelopen, om op de afgelegde route terug te zien, dan is dat tocht slechts om daarna weer met volle zeilen en met nieuwe moed zee te kiezen.
Het is een bekend feit, dat niet iedere zoon het beroep zijns vaders kiest. Ware dit wel het geval, dan hadden destijds twee der zoons van dokter Anderegg uit Mill de medische studie gevolgd en zouden zij, zoals dat een degelijk huisdokter betaamt, hun leven hebben gevuld met spreekuur houden en patiënten bezoeken. Zij zijn dus geen dokter geworden en waarom zij nu juist besloten om een bierbrouwerij te beginnen kan hier, als zijnde persoonlijke smaak, gevoeglijk in het midden worden gelaten.
Maar in elk geval is het een feit , dat op 15 april van den jare 1908 door de heren Jos. G. Anderegg en Joh. M.A. Anderegg in het dorp Mill de bierbrouwerij "Het Anker" werd opgericht. Dat klinkt erg eenvoudig, doch men stampt zo maar geen brouwerij uit de grond en er kwam dan ook heel wat kijken eer het eerste glas Anker-bier de mens verkwikken kon. Eerlijk gezegd wisten de firmanten aanvankelijk zelf nog niet , dat hun product deze naam zou dragen, want de brouwerij begon al haar voltooiing te naderen, toen beiden het er eigenlijk nog niet goed over eens waren onder welke naam het bedrijf zee zou kiezen,
Waarlijk geen wonder, want de brouwerijen waren talrijk in die dagen en zo waren er al heel wat toepasselijke namen vergeven. Gezien de concurrentie waar men tegen op zou moeten tornen zou " Op hoop en zegen" of alleen maar "De Hoop" een toepasselijke firmanaam geweest zijn, hoewel niet bepaald origineel. En zo geschiedde het dat tenslotte het symbool van de hoop "Het Anker" waardig werd bevonden om het toekomstig product te bekronen.
Wat al wederwaardigheden bij de opbouw van het bedrijf werden ondervonden interesseert thans natuurlijk geen sterveling meer en daarom zij het genoeg te constateren, dat dan eindelijk het ogenblik was aangebroken, waarop de gebroeders met een zucht van verlichting konden zeggen: wij zijn gereed. Nu, getreuzeld is er toen ook geen dag meer en er geschiedde wat in een behoorlijke brouwerij behoort te gebeuren: er werd gebrouwen.
En toch... er bleek te vroeg gejuicht. Want stel u de consternatie voor toen men opeens tot de ontdekking kwam, dat het bier niet goed meer wilde gisten. Wat kon de oorzaak zijn? Die moest worden opgespoord, want anders kon men de fabriek wel weer sluiten.
Mankeerde er wellicht iets aan de samenstelling van de gist? De gist werd onderzocht en bleek prima. Dan bleef er al weinig anders over, dan dat het water de schuld moest zijn. En inderdaad wezen de genomen proeven uit, dat het in de fabriek gebruikte water uitstekend geschikt was voor de consumptie, maar niet om ermee te brouwen. Dus op zoek naar geschikt brouw-water. Maar dat was gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Natuurlijk moeten er nieuwe putten geboord worden. Maar waar? Voor de brouwerij, achter de brouwerij, naast de brouwerij werden buizen de grond ingedreven, maar brouw-water bleef schaars als in de woestijn. Er werd aangeklopt bij de houtwarenfabriek der Gebr. van Hout en bij de Coöp. Zuivelfabriek "Sint Willibrord", maar het in deze bedrijven gebruikte water bleek al evenmin geschikt voor de bierbereiding.
Nu was goede raad duur. Totdat een der firmanten, uitkijkende over de heide, op het idee kwam, dat hier wellicht de bodem het lang begeerde zou opleveren. Over de spoorlijn, bij Albers, werd een put gegraven, de proef werd genomen en nu kon de vlag in top: het water bleek uitstekend voor het doel.
De grond werd aangekocht en werd aanvankelijk met een grote handpomp het brouw-water opgepompt, later is die natuurlijk door een elektrische vervangen, die in een apart gebouwtje werd ondergebracht.
Zo waren dus de kinderziekten overwonnen, het bedrijf was weer op gang, een veel belovende toekomst lokte. Maar meen nu niet, dat verder alles van een leien dakje ging. We hebben er al op gewezen, dat zeker het brouwerrijbedrijf met zijn tijd moet meegaan en die eis hebben de firmanten van "Het Anker" steeds terdege verstaan.
Een hoog opgetaste brouwerswagen, met het willige, stoere brouwerspaard ervoor, is een combinatie, die het oog goed doet, maar...er kwamen snellere methoden van transport en in 1920 kwam dan ook de eerste vrachtauto in gebruik. U herinnert zich nog wel die goede , oude T-Fordjes , met de smalle luchtbandjes vóór en massieve banden achterop; nu een antiquiteit, maar toen de eerste vrachtauto in de omtrek.
Trouwens, de geschiedenis van "Het Anker" is ten dele een relaas van nooit ophoudende verbeteringen en vernieuwingen. Oordeelt u zelf: Zo'n veertig jaar geleden bijvoorbeeld deed de stoommachine uitstekende diensten, maar de concurrentie met de elektriciteit kon zij toch op de duur niet volhouden en zo moest zij in 1939 in "Het Anke " het veld ruimen voor de elektromotor, destijds het nieuwste op dit gebied.
Aanvankelijk werkte de brouwerij zonder koelinstallatie. De firmanten zagen in, dat hun product belangrijk aan kwaliteit winnen zou wanneer zo'n installatie werd aangeschaft en dus deed zij haar intrede in het bedrijf, zodat nu de gist- en lager kelders gekoeld konden worden, terwijl tegelijktijdig de grote houten vaten vervangen werden door stalen tanks.
Werd voor die tijd bier al zeer kort nadat het was gebrouwen uitgeleverd, nu kon de tijd tussen brouwen en afleveren enige maanden duren en de kwaliteit van het Anker-bier werd er beter op. Zo zouden wij kunnen doorgaan met de diverse verbeteringen de revue te laten passeren. Wij zouden kunnen memoreren de aanschaf der filters, het in gebruik stellen van een flessenvulmachine en van een machine om de gebruikte flessen weer op de meest hygiënische manier te reinigen, maar het voorgaande is zeker al wel voldoende geweest om nog eens te bevestigen wat wij al eer constateerde: men gaat met zijn tijd mee bij "Het Anker".
Had de brouwerij al nimmer over gebrek aan afzet te klagen, de algehele mobilisatie van 1939 bracht met recht nog veel meer leven in de brouwerij. Duizenden soldaten werden in deze contreien gelegerd en die versmaadden een goed glas bier niet. Het bedrijf werkte op volle kracht, maar juist op het hoogtepunt van de drukte werd het getroffen door een zware slag. De heer Joh. M. Anderegg werd ziek en overleed kort daarop, op 5 april 1939, een verlies, dat grote verslagenheid teweegbracht onder de familie en personeel, die hem achtten en liefhadden om zijn kameraadschap en jovialiteit. De verantwoording rustte nu op de reeds rustende firmant Jos. G. Anderegg, maar de grootste moeilijkheden werden door het personeel zelf overwonnen onder leiding van de onvolprezen Ties, die nu al veertig jaar aan het bedrijf verknocht is. Ongetwijfeld komt hem en zijn medewerkers grote dank toe voor de steeds betoonde toewijding .
Zo had het bedrijf ruim dertig jaren van wel en wee achter de rug toen zich donkere wolken begonnen samen te pakken en een tijdperk aanbrak waaraan wij allen eigenlijk maar liever niet meer herinnerd worden. En toch moeten wij ook deze periode in de geschiedenis van "Het Anker "de revue laten passeren, omdat de gebeurtenissen in die jaren het bedrijf bijna aan de rand van de afgrond hadden gebracht.
Het was immers op de 10de mei 1940, dat oorlogsgeweld ook over Mill losbrak. De bevolking werd geëvacueerd naar Wanroij en de grote branden, die in de richting Mill zichtbaar waren deden het ergste vrezen. Toch bleek na de capitulatie de verwoesting groot te zijn, doch de brouwerij en het woonhuis bleken gespaard. Wel was er duchtig huis gehouden onder de voorraad bier en was al het vervoermateriaal gevorderd. Bekomen van de eerste emoties ging men weer aan de slag en daar aanvankelijk ook van de bezetter weinig bemerkt werd, leek het erop, dat men tennaastebij op de oude voet door zou kunnen gaan. De toekomst zou echter wel anders leren.
Het is niet nodig om de moeilijkheden en de tegenslagen in de nu komende jaren in den brede uit te meten, omdat immers zovele bedrijven en zeker de brouwerijen met ongeveer gelijke moeilijkheden te kampen hadden. Het begon met schaarste aan grondstoffen, bier- en koolzuurleidingen waren niet meer te krijgen en via elektriciteit-kolen- en bierrantsoenering braken tenslotte de dagen aan, dat men in de cafés het merkwaardige schouwspel kon zien van kasteleins, die in het zweet huns aanschijns de fietspomp hanteerden, omdat er ook geen koolzuur meer was. Kortom het was een misère in het brouwerijbedrijf, dat door de verlaging van het biergehalte, toch al een product moest afleveren, dat de naam bier maar kwalijk meer verdiende.
Dat ook de mannen van "Het Anker" de bevrijding met uitbundigheid begroetten behoeft geen betoog. Toch was het ook daarna nog lang niet alles rozengeur en maneschijn en aanvankelijk leek het zelfs of men van de regen in de drup gekomen was. Zo kon bijvoorbeeld in den beginne helemaal niet meer gebrouwen worden bij gebrek aan elektriciteit, doordat de centrale in Geertruidenberg in puin lag. Later brachten de dynamo's van de firma van Hout uitkomst, enkele malen per week mocht de koelmachine draaien en zodoende kon tenminste de voorraad bier, welke in de kelders lag, voor bederf behoed worden. Aan alle misère kwam echter ook hier tenslotte een eind, materialen en grondstoffen kwamen weer beschikbaar, begin 1946 kreeg het bedrijf ook weer een auto toegewezen en in "Het Anker " werd weer met plezier gewerkt.
Maar toch viel er opnieuw een schaduw over het bedrijf doordat op de 24ste januari van het jaar 1947 ook de tweede der oprichters, de heer Jos. G. Anderegg, overleed , een heengaan dat door alle, die hem kenden, ten zeerste werd betreurd. Hij heeft zware en moeilijke jaren doorgemaakt en was de man aan wie het te danken is, dat ondanks alle rampspoed "Het Anker " bleef voortbestaan. Hij liet naast zijn vrouw, drie zoons na, waarvan twee nog de school bezoeken, terwijl de oudste momenteel de zaak leidt.
Een periode van veertig jaren is thans afgesloten, jaren, waarin de tegenslag het bedrijf niet gespaard is gebleven, maar jaren ook, waarin met grote energie en werklust zulke mooie resultaten zijn bereikt. Daarom kan deze terugblik in het verleden slechts een aansporing zijn om nimmer te verflauwen, doch integendeel om met hernieuwde moed de toekomst tegemoet te treden, als in het verleden moeilijkheden overwinnend en voortgaand tot steeds groter bloei. "Het Anker", symbool der hoop, ziet een hoopvolle toekomst. Moge, door Gods zegen, deze hoop niet beschaamd worden.
