Mill al 649 jaar onafhankelijk
MILL AL 649 JAAR ONAFHANKELIJK
Verslag uit het zuid-oost Journaal; Huis aan huis weekblad voor Noord-Oost Brabant en Noord-Limburg, de dato woensdag 18 juni 1975.
Hoe oud de gemeente Mill is laat zich slechts raden. Dat geldt ook voor de oorsprong van de plaatsnaam. Sommige deskundigen leiden Mill af van het Latijnse molendinum (molen); andere beweren dat het te maken heeft met de lengtemaat mijl.
Vast staat evenwel dat de plaatsnaam Mill voor het eerst opdook in 1166. Mill heet dan Millen.
Afgaande op vondsten in en rondom Mill van Romeinse voorwerpen kan gesteld worden dat Mill en omgeving reeds ver voor Christus (800-400 jaar) bewoond moet zijn geweest. Echter niet van dien aard , dat men zou kunnen spreken van een redelijk bevolkingsaantal. Daarvoor was dat gebied te onaantrekkelijk. Aan de ene kant de woeste Peel en aan de andere kant de moerassen.
Over de parochiegeschiedenis van Mill is meer bekend. Drs. Douma, chartermeester van het streekarchivariaat Land van Cuyk, zegt er in zijn proeve (1967) over Mill ondermeer het volgende van.
Daar de Millse parochiekerk de Heilige Willibrordus als patroon voert, ligt het voor de hand , dat er een sterke band met deze heilige is geweest. Of Willibrord hier zelf vertoefd heeft blijft overigens zeer de vraag. Wel had het klooster Echternach in Luxemburg; waar de heilige begraven ligt, in later eeuwen uitgestrekte bezittingen in Brabant. En nu kan het zijn, dat op deze manier de naam van Willibrord verbonden is aan Mill.
Wanneer er te Mill een kapel is gesticht is onbekend, aldus de heer Douma. Hij houdt het op de 12 e eeuw . Een eeuw later is er een kapel, gewijd aan Sint Willibrord. Aanvankelijk behoorde deze als hulpkerk tot de parochie van Boxmeer, toen nog kortweg Meer genoemd, Jac de Boc, had namelijk het recht de Millse pastoor te benoemen. In 1323 deed hij van dit recht afstand ten behoeve van de abt van Mariënweerd.
Het jaar 1326 is een belangrijk jaar voor Mill. Want toen werd de kapel tot parochiekerk verheven door Adolf van der Mark, bisschop van Luik. Sinds 1326 kan Mill dan ook beschouwd worden als een onafhankelijke dorpsgemeenschap, wat betekend dat Mill nu (1975) 649 jaar zelfstandig is.
De kapellen van Sint Hubert en Wanroij vielen ook onder de Millse parochiekerk, die in de Middeleeuwen goed bedeeld was met goederen. Toch veranderde Mill in de Middeleeuwen nauwelijks. De 80-jarige oorlog liet enkele sporen na, omdat men gelegen was nabij de stad Grave, die in die dagen een belangrijke positie innam als poort tussen Brabant en Gelre. Werd er om Grave gevochten dan werden de bewoners uit verre omtrek bijeen gedreven om vestingwallen te graven. Vooral de boeren moesten vaak hand- en spadiensten verrichten voor de belegeraars van Grave. En dat meestal pro deo.
Toen Brabant en dus ook het Land van Cuyk in 1648 bij de Vrede van Munster voorgoed bij de republiek werd ingedeeld, werd het een wingewest. Dat betekende letterlijk dat de Hollanders er alles haalden en niets brachten. In het Land van Cuyk was het juk minder zwaar, omdat dit gebied persoonlijk bezit was van de prinsen van Oranje. Zij lieten het bestuur over aan een ambtman, die te Grave zetelde. Telgen van het geslacht De Quay vervulde menigmaal deze functie, aldus Drs. Douma in zijn proeve over de historie van Mill.
Na de politieke ommezwaai in 1648 maakten Protestanten de dienst uit. De Millse parochiekerk werd aan hen toegewezen. Er kwam een eigen predikant, die echter weinig gehoor ondervond, omdat de Millse katholieken niets van hem en zijn godsdienst wilden weten. De katholieken vonden soelaas bij de heer van kasteel Aldendriel, die zijn huis als noodkerk openstelde. Tenslotte bouwde men in 1745 zelf een schuurkerkje. Toen de Fransen de parochiekerk weer teruggaven, was er niet veel meer van over. In 1823 startten de Millenaren met de bouw van een nieuwe kerk bij het oude kerkhof. In 1877 werd deze echter vervangen door de huidige kerk aan de Kerkstraat, imposant gelegen tegenover het voormalig gemeentehuis.
Bron:
Huis aan huis krant 18 juni 1975 zuid-oost Journaal.
Drs. Bouma † chartermeester van het Streekarchivariaat Land van Cuyk
Stichting Myllesheem Mill